4 trở ngại trong luyện nghe tiếng Anh và các giải pháp tối ưu nhất!

Nếu bạn đã thực hành nghe tiếng Anh trong một thời gian tương đối dài thậm chí là nghe tiếng Anh rất thường xuyên trong một vài năm, và bạn có luyện tập để cải thiện khả năng phát âm chuẩn, nhưng vẫn cảm thấy khó hiểu khi nghe tiếng Anh theo nhiều chủ đề khác nhau thì bài viết này sẽ giúp bạn tìm ra được các trở ngại trong luyện nghe tiếng Anh và đưa ra giả pháp cải thiện tối ưu nhất!

I. Trở ngại trong luyện nghe tiếng Anh thứ nhất – Phát âm tiếng Anh (Pronunciation)

Thông thường cách phát âm tiếng Anh của người bản ngữ có thể rất khác so với cách mà bạn vẫn nghe và nói tiếng Anh khiến cho bạn bị “lạc” khi nghe tiếng Anh chuẩn và không thể bắt nhịp kịp để hiểu được hết những gì họ nói.

Trong nhiều trường hợp, bạn chỉ nghe một vài câu và cảm thấy khó nghe, không hiểu gì hết, và bạn hoang mang không thể tập trung nghe tiếp những phần còn lại. Ngoài việc nghe được cách phát âm chuẩn của 44 âm tiếng Anh và thực hành để có thể nói được gần giống như vậy, có một số vấn đề khác mà bạn cần đặc biệt quan tâm khi luyện phát âm để vượt qua trở ngại trong luyện nghe tiếng Anh tốt hơn:

Đầu tiên, bạn cần học cách nhấn trọng âm của từ (word stress) một cách chính xác. Việc quen với cách nói có trọng âm và thói quen nói tiếng Anh có trọng âm chính xác sẽ khiến cho việc nghe tiếng Anh trở nên dễ dàng hơn.

Tiếp theo, bạn cần học và thực hành thành thạo cách nối âm và các cách nói giản lược âm/từ trong phát âm tiếng Anh (linking and reduction). Đa số các từ tiếng Anh có xu hướng được nối với nhau trong các hội thoại theo tốc độ tự nhiên. Ngoài ra, người bản ngữ cũng thường xuyên rút gọn các từ khi nói (reduction). Điều này giúp cho họ cảm thấy việc nói (đặc biệt trong giao tiếp đời thường) được dễ dàng, hiệu quả và tự nhiên hơn.

Tuy nhiên, thói quen này lại khiến người nghe – đặc biệt là những người học tiếng Anh mà trong tiếng mẹ đẻ của họ các từ riêng rẽ không 10 được nối âm với nhau khi phát âm, (chẳng hạn như tiếng Việt) sẽ cảm thấy càng khó khăn khi nghe. Vì vậy, thêm một việc bạn cần làm là làm quen và thành thạo trong việc sử dụng các linking patterns/reduction patterns để có thể nghe tiếng Anh dễ dàng hơn.

II. Trở ngại trong luyện nghe tiếng Anh thứ hai: Từ vựng – Vocabulary

Trở ngại trong luyện nghe tiếng Anh tiếp theo là khi lượng từ vựng không đủ (có thể là từ vựng cơ bản, từ vựng thực tế của bạn còn hạn chế, hay không đa dạng theo nhiều chủ đề) thì sẽ rất khó để nghe hiểu – dù bạn có luyện tập nghe đi nghe lại một bài nghe nhiều lần. Bạn cần tích luỹ đủ lượng từ vựng cơ bản, từ vựng thực tế và từ vựng theo các chủ đề thông dụng khác nhau, để có thể nghe hiểu được trong đa dạng các tình huống.

Dĩ nhiên, bạn sẽ không thể học được hàng trăm từ vựng chỉ qua một đêm. Hãy học một cách từ từ, lựa chọn và kết hợp cách học từ vựng phù hợp với bạn. Bạn có thể học từ vựng qua các tình huống giao tiếp, học một cách chủ động thông qua việc tra từ điển và ghi chép, học từ vựng qua ngữ cảnh với các bài luyện nghe và luyện đọc theo nhiều chủ đề, cũng như ghi nhớ từ vựng “sâu” qua việc thực hành ngay những gì mình học được.

Vậy nếu bạn có vốn từ vựng rộng (giả sử như bạn có thể đọc hiểu tiếng Anh khá tốt), có khả năng phát âm tiếng Anh cũng khá ổn và cũng đã luyện nghe tiếng Anh khá lâu, nhưng vẫn cảm thấy nghe hiểu tiếng Anh thực tế chẳng hạn như xem phim hay nghe tin tức tiếng Anh vẫn thật khó khăn, thì trở ngại trong luyện nghe tiếng Anh của bạn ở đây là gì?

III. Trở ngại trong luyện nghe tiếng Anh thứ ba – Sự tập trung (Concentration)

Vậy vấn đề tiếp theo rất có thể là bạn gặp khó khăn trong việc tập trung khi nghe. Bạn quá lo lắng về việc phải nghe hiểu, hoặc bạn luôn nghĩ về nhiều thứ khác nhau. Hậu quả là trong quá trình nghe hiểu, bạn sẽ lơ đễnh và khó bắt hết các ý chính mà mình nghe được. Thực ra đây không phải là vấn đề của riêng bạn mà là vấn đề của rất nhiều người học tiếng Anh, thậm chí cả những người mà các kỹ năng tiếng Anh khác đã khá tốt. Vì vậy, điều bạn cần phải làm đồng thời với việc học từ vựng và phát âm chuẩn chính là nâng cao sự tập trung khi nghe tiếng Anh hàng ngày, từng chút một!

Và bạn sẽ đặt câu hỏi: Rốt cuộc phương pháp luyện nghe tiếng Anh “đúng” là gì?

IV. Trở ngại trong luyện nghe tiếng Anh thứ tư: Phương pháp luyện nghe – Listening Methods

Có rất nhiều cách để thực hành nghe tiếng Anh, và các cách này đều đúng, ngoại trừ một cách “không đúng”: Cách luyện nghe tiếng Anh không đúng hoặc không hiệu quả ở đây là: PASSIVE LISTENING ONLY – chỉ luyện nghe một cách thụ động. Cách làm này sẽ không đúng khi bạn chỉ nghe thụ động mà không luyện tập cách nghe chủ động – ACTIVE LISTENING.

Trên thực tế, cách luyện nghe thụ động cũng là một cách thực hành kết hợp cho việc học tiếng Anh khá tốt. Bạn có thể chỉ nghe mà không cần phải hiểu, hay theo cách nói dễ hiểu của nhiều người chính là “tắm tiếng Anh”. Thực ra cách thực hành này sẽ rất tốt cho việc giúp não bộ của bạn làm quen với âm điệu, ngữ điệu, từ vựng, ngữ pháp tiếng Anh, và giúp cho việc học tiếng Anh của bạn dễ dàng hơn rất nhiều.

Tuy nhiên, nếu bạn luôn nghe tiếng Anh một cách thụ động, bạn có thể cảm giác như mình hiểu hết những gì bạn nghe thấy, nhưng đó chỉ làm cảm giác bởi thực tế bạn không thực sự chủ động “nạp” được lượng từ vựng, ngữ pháp, và các cách phát âm đó vào đầu mà chỉ mới “làm quen” với chúng. Thậm chí, việc nghe thụ động còn “tai hại” tới mức, bạn dần hình thành thói quen: nghe thôi mà không cần phải hiểu – thói quen rất khó sửa. Điều này đồng nghĩa với việc dần dần bạn sẽ không có phản xạ nghe hiểu tiếng Anh.

Vì vậy, việc chỉ nghe thụ động thôi chưa đủ giúp bạn nghe hiểu. Điều bạn cần làm là: kết hợp cả hai cách thực hành – nghe chủ động và nghe thụ động. Bạn cần thường xuyên nghe chủ động, hiểu những gì mình nghe được, từng chút từng chút một. Nói một cách dễ hiểu là, bạn cần có “ý thức” khi luyện tập nghe thay vì nghe một cách “vô thức”.

Khi luyện nghe chủ động, bạn sẽ thực sự hiểu và thấm nhuần từ vựng, phát âm và các cấu trúc ngữ pháp. Điều này khiến cho việc phản xạ nghe hiểu tiếng Anh của bạn sẽ tăng dần lên theo thời gian.

Khi thực hành nghe thụ động kết hợp với chủ động đủ lâu, tiếng Anh sẽ “ngấm” dần vào não bộ của bạn, các từ, cụm từ và các câu tiếng Anh có tần suất được sử dụng nhiều nhất sẽ được lặp đi lặp lại trong đầu bạn cho tới khi bạn có thể sử dụng được chúng, bạn sẽ bắt đầu có khả năng suy nghĩ bằng tiếng Anh, nói ra được tiếng Anh, và dần “phản xạ nghe hiểu” với các bài nghe với tốc độ nhanh dần.

V. Trở ngại trong luyện nghe tiếng Anh – Tài liệu luyện nghe (Listening Materials)

Và vấn đề quan trọng tiếp theo khi bạn luyện nghe, đó chính là tài liệu luyện nghe mà bạn sử dụng. Nếu bạn chọn tài liệu nghe quá khó hoặc quá dễ (việc này liên quan tới tốc độ nghe và từ vựng sử dụng trong bài nghe) thì khả năng nghe sẽ khó được cải thiện.

Nếu tài liệu nghe quá khó, bạn sẽ không thể hiểu được những gì bạn nghe và do đó bạn sẽ dễ dàng từ bỏ việc luyện tập nghe hoặc thậm chí việc học tiếng Anh. Một số học trò của mình, vì quá nóng vội muốn tăng khả năng nghe “thần tốc”, đã chọn cách nghe tin tức như CNN, CNBC và xem phim không phụ đề.
Tuy nhiên, các bạn ấy đều bị thất bại trong việc cải thiện khả năng nghe, vì các tài liệu nghe đó thực sự là vượt xa trình độ của các bạn (bạn cảm thấy không hiểu gì hết và bắt đầu chán ghét việc luyện nghe, bạn từ bỏ!).

Ngược lại, nếu tài liệu luyện nghe quá dễ, khả năng nghe của bạn sẽ chỉ dừng chân tại chỗ. Bạn có thể cảm thấy nghe các video dạy tiếng Anh khá dễ nghe, vì những video đó có tốc độ nói khá chậm và từ vựng đơn giản hướng vào người học.
Tuy nhiên, việc chỉ nghe những tài liệu như vậy sẽ làm bạn cảm thấy thực sự khó khăn trong việc nghe các tài liệu có tốc độ cao hơn. Nếu bạn không bước ra khỏi “comfort zone” của mình, bạn sẽ không thể hướng tới việc nghe hiểu các bản tin tiếng Anh hay nghe các tài liệu tiếng Anh thực tế mà không cần dùng phụ đề.

Vì vậy, hãy chọn cho mình các tài liệu nghe như sau:
Tài liệu nghe không quá khó và không quá dễ (bạn có thể nghe hiểu khoảng 70-80%). Tuy nhiên, bạn cũng có thể chọn các tài liệu “siêu khó” để thách thức khả năng nghe của mình như đã đề cập bên trên, và chỉ nên sử dụng để luyện nghe khi ít nhất bạn đã hiểu sơ nội dung của bài nghe (khi đã xem trước transcript hoặc học trước từ mới chẳng hạn).

Tài liệu nghe thuộc các lĩnh vực mà bạn có hiểu biết, hoặc các chủ đề bạn quan tâm, hứng thú. Việc này rất quan trọng, vì chí ít bạn cũng hiểu ít nhiều hoặc đoán biết được nội dung đang được nói tới, hoặc tối thiểu bạn cũng không cảm thấy buồn ngủ khi nghe vì chẳng hiểu gì và chẳng mấy trở nên chán ghét tiếng Anh!

Việc bắt đầu bằng những thứ khiến bạn muốn tiếp tục nghe, xem, đọc sẽ là một điểm khởi đầu thuận lợi trong hành trình học tiếng Anh đầy khó khăn. Đừng quên rằng, việc duy trì hứng thú học tiếng Anh thậm chí còn quan trọng hơn việc bạn áp dụng phương pháp học gì!

VI. Trở ngại trong luyện nghe tiếng Anh cuối cùng – Động lực (Motivation)

Trở ngại cuối cùng đối với nhiều bạn trong việc thực hành nghe tiếng Anh nói riêng và học các kỹ năng tiếng Anh nói chung chính là: thiếu động lực học tập. Khi bạn nghe không hiểu, bạn thường chán nản, mất động lực và từ bỏ.

Thực ra, tiếng Anh cần rất nhiều thời gian luyện tập để có thể thuần thục, không phải là chỉ sau vài ngày chăm chỉ luyện tập là đủ. Đặc biệt là, trong một môi trường mà không ai nói tiếng Anh cả (gần như 100% là như vậy), việc nghe hiểu tiếng Anh sẽ mất một thời gian rất dài. Vì vậy, nếu bạn nói với mình rằng bạn đã luyện nghe tiếng Anh trong một thời gian dài rồi và có vẻ như bạn không tiến bộ chút nào hết, vậy rất có thể bạn vẫn chưa thực hành đủ hoặc là bạn vẫn chưa cố gắng đủ chăng?

DON’T GIVE UP TOO QUICKLY! – Đừng từ bỏ quá sớm! Mình hiểu rằng thực sự khó để có thể tiếp tục luyện tập khi bạn không nhìn thấy kết quả. Vì vậy, hãy luôn tự nhủ bản thân rằng: Mỗi ngày, cố gắng thêm một chút, kiên trì thêm một chút nữa; Chắc chắn rằng một này không xa, bạn sẽ nghe nói tiếng Anh thành thạo. Mình chắc chắn là như vậy. Hãy kiên nhẫn nhé.